Podróż Miasta Maghrebu

Położona około 70 km na zachód od Algieru Tipasa, była celem naszej wycieczki w 1994 roku, podczas pobytu na targach w stolicy Algierii. W pięknie położonym na brzegu morza mieście, którego rodowód sięga czasów fenickich (IV w p.n.e.) zachowały się efektowne ruiny z czasów rzymskich. Gdy przyjechaliśmy aby je obejrzeć, zastaliśmy bramę zamkniętą na kłódkę i stróża, który poinformował nas, że wszystko jest zamknięte. Po krótkich negocjacjach, wspartych 100-dinarowym banknotem sezam stanął jednak przed nami otworem i mogliśmy wejść i naoglądać się do woli. A warto było.

Choć w Oranie byłem kilkakrotnie nie miałem właściwie okazji poznania tego miasta. Z reguły przyjeżdżaliśmy tam po południu i spędzaliśmy jedynie noc przed wyjazdem do klienta do Sidi Bel Abbes. Prezentowane niżej zdjęcia to owoc spacerów po nadmorskim bulwarze lub ulicach centrum - na dokładniejsze zwiedzanie nie było po prostu czasu. A szkoda, bo miasto ma sporo interesujących obiektów, takich jak XVIII-wieczny zamek Qasr El Bey (zamek beja Mohameda El-Kebira), pochodząca z tego samego okresu cytadela na przedmieściu Mers El-Kebir, Wielki Meczet czy górujący nad nim, pięknie położony fort Santa Cruz. Niemało jest też pięknych budynków z okresu kolonialnego. 

Założony na początku X wieku przez muzułmańskich kupców Oran przeszedł w 1509 roku pod władzę Hiszpanów, którzy rządzili nim przez prawie 200 lat. W roku 1708 miasto przejęło Imperium Ottomańskie, lecz wkrótce zostało ono odzyskane przez Hiszpanów, którzy władali nim przez kolejne 60 lat. W końcu XVIII wieku król Karol IV sprzedał Oran Turkom, lecz nie zagościli oni tu zbyt długo - w 1831 roku miasto dostalo się we władanie Francuzów. Dramatyczny incydent miał miejsce w porcie w Mers El-Kebir w lipcu 1940 roku, gdy okręty brytyjskie zatopiły, wierną rządowi marszałka Petaina, flotę francuską. W roku 1942 Oran został zdobyty przez Aliantów w czasie operacji "Torch". Przed uzyskaniem niepodległości przez Algierię w 1962 roku, Oran należał do miast o najwyższym odsetku europejskich mieszkańców w całej Afryce Północnej. Pod koniec wojny o niepodległość, zwłaszcza po masakrze Europejczyków w lipcu 1962 roku większość z nich wyjechała do Francji.

Warto pamiętać, że właśnie w Oranie rozgrywa się akcja "Dżumy" Alberta Camusa.

Do Sidi Bel Abbes przywiodły mnie sprawy zawodowe. Tu bowiem miała siedzibę jedna z firm algierskich. będąca odbiorcą naszych towarów. Miasto leży u podnóża Atlasu Tellskiego, około 80 km na południe od Oranu. Droga do niego wiedzie przez łagodne wzgórza porośnięte oliwkami i poprzecinane okresowymi rzekami - ouedami. Nazwa miasta pochodzi od imienia jednego ze świętych muzułmańskich. Samo Sidi Bel Abbes nie jest zbyt ciekawe. Nie ma tu praktycznie zabytków, gdyż stare mury miejskie zostały rozebrane w latach 30. ubiegłego wieku. Warto pamiętać, że w czasie, gdy Algieria była departamentem zamorskim Francji, Sidi Bel Abbes było siedzibą dowództwa Francuskiej Legii Cudzoziemskiej (w latach 1931-1961).

Półmilionowa Konstantyna (Constantine) jest uważana za stolicę wschodniej Algierii. Miasto leży na płaskowyżu w odległości około 80 km od wybrzeża Morza Śródziemnego. Jest przecięte głębokim wąwozem, nad którym przerzucono 4 mosty. Spośród nich, najbardziej widowiskowym jest wiszący most Sidi M'Cid, z którego otwierają się wspaniałe widoki na skaliste ściany głębokiego jaru i płynącą blisko 200 m niżej rzekę. Ciekawe widoki roztaczają się także z położonego nieco niżej mostu Elkantara.

Miasto zostało założone przez Fenicjan i przez długi czas znane było pod nazwą Cirta. Po przegranych przez Kartaginę wojnach punickich dostało się pod władzę Rzymian. Mocno zniszczone w roku 311 podczas wojny domowej pomiędzy Maksencjuszem i Domicjuszem Aleksandrem zostało odbudowane już w dwa lata później i nazwane Konstantyną (od imienia cesarza Konstantyna Wielkiego). W następnym stuleciu Konstantynę zdobyli Wandalowie, zaś w VII wieku podbili ją Arabowie. Od 1529 roku do czasów kolonizacji francuskiej w XIX wieku, miasto wchodziło w skład Imperium Ottomańskiego. Z burzliwej przeszłości nie zachowało się jednak wiele zabytków. Można tu zobaczyć ruiny akweduktu rzymskiego i trochę ładnej architektury francuskiej z przełomu XIX i XX wieku.

Konstantynę miałem okazję zobaczyć przy okazji wizyt u jednego z naszych handlowych partnerów, który miał swą siedzibę w pobliskiej miejscowości Le Khroub.

Annaba to starożytne rzymskie Hippo Regius (Hippona), ale jej historia sięga czasów Fenicjan. Później, w latach 396-430 jej biskupem był święty Augustyn. W czasach francuskich miasto nosiło nazwę Bône. W pobliżu Annaby znajdują się jedne z najładniejszych plaż w Algierii. W samym zaś mieście można zobaczyć zabytkowe meczety, takie jak Said Abu Marwan zbudowany w XI wieku. Zabytkami są także kazba i fragmenty murów miejskich. Poza miastem zwiedzić można ruiny rzymskiego miasta, gdzie w zachowały się ruiny forum, teatru i wielkich term z I wieku, oraz fragmenty bazyliki starochrześcijańskiej.

Niestety, nie było mi dane zobaczyć żadnego z tych cudów. W Annabie byliśmy tylko 1 dzień, który prawie w calości wypełniły rozmowy w miejscowym zakładzie metalurgicznym. Gdy wróciliśmy do hotelu był już wieczór. Poszliśmy wprawdzie na spacer nad morze, ale prawdę mówiąc, niewiele już pamiętam. Rano następnego dnia odlecieliśmy do Oranu.

Casablanca - nazwa magiczna, przywolująca przed oczy obrazy znane ze slynnego filmu Michaela Curtiza z Humphreyem Bogartem i Ingrid Bergman i wspaniałą muzyką Maxa Steinera. Problem w tym, że takiej Casablanki już nie ma. Przeminęło z wiatrem? Raczej z Francuzami, którzy wynieśli się stąd w 1956 roku, gdy Maroko odzyskało niepodległość. Gdy jeździłem do Casablanki praktycznie co rok w latach 80-tych, próżno było szukać legendarnej, znanej z filmu "Rick's Café Americain". Taki lokal też był hollywoodzką fikcją. W prawdziwej Casablance powstał on dopiero kilka lat temu. A jednak Casablanca, lub jak kto woli Dar-el-Beida, bo taka jest arabska nazwa miasta, to miejsce ze wszech miar godne polecenia turyście odwiedzającemu Maroko. Miasto jest największą aglomeracją w kraju. Liczy ponad 3 mln mieszkańców. Mimo to, ma urokliwe zakątki, takie jak tętniąca życiem, pełna warsztatów rzemieślniczych i małych sklepików medyna, eleganckie aleje zbudowane jeszcze przez Francuzów, takie jak choćby Avenue de l' Armee Royale, piękny ciągnący się wzdłuż piaszczystych plaż Boulevard Corniche, wielki meczet z XVIII wieku, czy nowy potężny meczet Hassana II, zbudowany w latach 90-tych XX wieku, który jest trzecim co do wielkości meczetem świata. Miasto ma również ładne skwery i parki, w których można odpocząć od ulicznego zgiełku i nacieszyć oczy zielenią drzew i barwami kwiatów (polecam zwłaszcza Park Ligi Arabskiej, w pobliżu nieczynnej już, niestety, dawnej katedry Sacré-Cœur) oraz masę przytulnych, kameralnych kafejek, jakby żywcem przeniesionych z dawnej metropolii.

Okolice dzisiejszej Casablanki zostały zasiedlone przez Berberów około VII wieku. W roku 744 utworzyli oni tu niewielkie królestwo Anfa, które w 1068 roku zostalo podbite przez Almorawidów. W XIV wieku Anfa stała się ważnym portem, dającym między innymi schronienie piratom, co doprowadziło do jej zniszczenia przez Portugalczyków w 1468 roku. W roku 1515 zbudowali oni na ruinach Anfy port, który nazwali "Casa Branca" (tzn. "bialy dom").  W XVI wieku Casablankę opanowali Hiszpanie, a po ich 60-letnim panowaniu miasto powróciło w 1640 roku pod władzę korony portugalskiej. Większość europejskich kolonistów opuściło Casablankę po katastrofalnym trzęsieniu ziemi, które nawiedziło miasto w 1755 roku. Po tym kataklizmie miasto zostało odbudowane przez sułtana Muhammada ben Abdallaha (1756-1790). Została wówczas mu nadana arabska nazwa ad-Dār al-Bayḍāʼ, będąca dosłownym tłumaczeniem nazwy portugalskiej. W XIX wieku nastąpił wzrost liczby ludności, gdyż przez tutejszy port przechodziły coraz większe dostawy wełny dla notującego boom angielskiego przemysłu tekstylnego. Jednakże, do przybycia Francuzów liczba ludności nie przekraczała 12.000. W 1907 roku - faktycznie, a w 1910 roku - formalnie, Casablanca dostała się pod panowanie francuskie. Pierwsze dwie dekady przyniosły znaczny wzrost ludności (do ponad 110.000). Osadnictwo i kolonizacja sprawiły, że do wybuchu II wojny światowej Europejczycy stanowili niemal połowę ludności Casablanki. W latach wojny Casablanca była ważnym portem strategicznym i miejscem lokalizacji dużej bazy amerykańskiego lotnictwa, operującego na europejskim teatrze działań. W styczniu 1943 roku Casablanca była miejscem ważnej konferencji Aliantów, w której uczestniczyli Winston Churchill, Franklin Delano Roosevelt oraz politycy francuscy generałowie Charles de Gaulle i Henri Giraud. Na tej właśnie konferencji przyjęto formułę "bezwarunkowej kapitulacji", ktorej sprzymierzone mocarstwa domagały się od państw "Osi". Po odzyskaniu przez Maroko niepodległości w 1956 roku Casablanca pozostała gospodarczą stolicą kraju, choć polityczną stolicą pozostał nieodległy Rabat.

Ciekawostką jest, że w Casablance zamieszkuje po dziś dzień wspólnota Żydow sefardyjskich, licząca kilka tysięcy osób, a w mieście działa kilka synagog. W Casablance działają również kościoły chrześcijańskie, a większość z ok. 20.000 marokańskich katolików mieszka właśnie w tym mieście.

Ostatni raz miałem okazję odwiedzić Casablankę przed dwoma laty. Wizyta była jednak bardzo krótka (kilka godzin), zdążyłem jedynie obejrzeć z zewnątrz monumentalny meczet Hassana II.

Stolicę Maroka odwiedziłem trzykrotnie, dwa razy w latach 80-tych i stosunkowo niedawno, bo w 2007 roku. Położone na zachodzie kraju nad Oceanem Atlantyckim przy ujściu rzeki Bu Rakrak miasto zostało założone w roku 1150 przez kalifa Abd al-Mumina ibn Alego (ok. 1094-1163) z dynastii Almohadów, w pobliżu wcześniejszej rzymskiej osady Sala Colonia. Kolejny z Almohadów, kalif Jakub al-Mansur (ok. 1160-1199) ustanowił Rabat swoją stolicą. Otoczył on miasto murami i rozpoczął budowę wielkiego meczetu. Jednakże po jego śmierci prace przerwano i dziś można oglądać jedynie ruiny tej budowli z minaretem zwanym wieżą Hassana. Po śmierci Jakuba al-Mansura Rabat stracił znaczenie na rzecz Fezu. Pod koniec hiszpańskiej rekonkwisty w rejonie Rabatu osiedlali się muzułmanie wypędzani przez chrześcijańskich władców z terenów Półwyspu Iberyjskiego. W XVII wieku, miasto wraz z pobliskim Sale stalo się siedzibą korsarzy, atakujących statki handlowe i stolicą stworzonej przez nich i istniejącej do 1818 roku republiki, która nie uznawała władzy rządzących Marokiem od 1666 roku Alawitów. W roku 1911 miasto dostało się pod okupację francuską. Od 1912 roku stało się stolicą Maroka, kolonii francuskiej, a po uzyskaniu niepodległości w 1956 roku Rabat pozostał stolicą niepodległego państwa. W 2012 roku zabytkowa część miasta została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

W czasie trzech wizyt w Rabacie miałem okazję obejrzeć wszystkie z opisanych wyżej miejsc, podziwiać nieźle zachowane stare mury miejskie z efektownymi bramami Bab Er Rouah i Bab Zair a także gościć w domu krewnych naszego agenta handlowego i skosztować wyśmienitego "tajine aux pruneaux" (duszona jagnięcina z przyprawami z dodatkiem śliwek), jednego z typowych dań kuchni marokańskiej oraz miętowej herbaty, która acz niezwykle aromatyczna, jak dla mnie jest zdecydowanie za słodka.